Door John Simons (nieuwsbrief jan/feb 2017)

Sinds kort ben ik de gelukkige eigenaar van een Grainfather brouwsysteem (www.grainfather.com). In dit artikel zal ik mijn eerste ervaringen met dit systeem met jullie delen.

Wat is een Grainfather?

Voor jullie die niet weten wat een Grainfather is: een Grainfather is een halfautomatisch brouwsysteem gebaseerd op een combinatie van RIMS en BrewIn-A-Bag. Het systeem kost rond de 800 Euro bestaat uit 1 elektrisch verwarmde ketel met een binnenketel met een geperforeerde bodem. Aan de bodemplaat van de binnenketel zit een overlooppijp geschroefd die in lengte verstelbaar is. De mout gaat in de binnenketel, waarna de geïntegreerde pomp de wort van onder de geperforeerde bodem pompt en via een retourarm bovenop het graanbed terugbrengt. Het graanbed is aan de bovenkant afgedekt met een geperforeerde dekplaat, met in het midden een uitsparing waardoor de overlooppijp naar boven steekt. Door de lengte van de overlooppijp vlak boven de geperforeerde dekplaat af te stellen wordt het niveau van de wort die bovenop de geperforeerde plaat gepompt wordt op een constant niveau gehouden tijdens het maischen; het teveel aan wort loopt dan namelijk direct terug via de overlooppijp naar onder de geperforeerde bodemplaat. Zo ontstaat een constante stroming door de mout heen. De wort wordt door de mout heen gefilterd tijdens het maischen en de enzymen en de mout komen goed met elkaar in contact.
Na het maischen til je de binnenketel omhoog en zet je hem vast bovenaan de buitenketel. De wort stroomt langzaam uit de bostel en het spoelen begint. Na het spoelen til je de binnenketel uit de buitenketel en kun je gaan koken. Het hele brouwproces vindt plaats in 1 ketel, wat het systeem zeer geschikt maakt als je weinig ruimte tot je beschikking hebt. Je hebt alleen nog een aparte heetwaterketel nodig voor het spoelwater.
Bij de Grainfather wordt een tegenstroomkoeler geleverd. De verwarming is, zoals gezegd, elektrisch en wordt gestuurd met een thermostaat. Deze is eenvoudig in te stellen op de waarde van je volgende maischstap. De capaciteit (volume van de wort voor koken) is 30 liter en de maximale stort is 9 kg mout.

Waarom een Grainfather?

De Grainfather is geschikt voor batches van 15 tot 26 liter (wort na koken en koelen), maar als je de micro-overlooppijp er ook bij aanschaft (15 Euro) dan kan je ook kleinere brouwsels van 8 – 15 liter brouwen. Bij een vergelijkbaar, maar veel duurder systeem (de Speidel Braumeister) moet je kiezen tussen een 20 of een 50 liter systeem. Bovendien vind ik de Braumeister veel te duur. Wat volume betreft is de Grainfather voor mij precies goed.

Opbouwen

Als je de Grainfather thuiskrijgt, moet je hem eerst nog wel afmonteren, maar dat gaat zeer gemakkelijk. Enkele onderdelen zijn los meegeleverd. Het monteren wordt echter in de bijgesloten handleiding duidelijk uitgelegd en het was dan ook een fluitje van een cent. Ook staan er filmpjes op de Grainfather site die het montageprocess laten zien alsmede het brouw- en schoonmaakprocess. Het monteren was uiteindelijk in een kwartier gepiept. Het handigste is om de Grainfather op de vloer te zetten in verband met het optillen en rusten van moutkorf.
Let hierop!
Nog een tip: de bodemplaat van de graankorf sluit zeer nauw. Maak de siliconenring om de plaat eerst nat, dan gaat hij een stuk gemakkelijker de moutcylinder in. Na het monteren heb ik geprobeerd of alles naar behoren werkt en het systeem doorgespoeld met water. Om het water snel op te warmen moet je de schakelaar onderaan de Grainfather op de stand “Normal” zetten. De schakelaar onder aan de Grainfather heeft twee standen: “Mash” en “Normal”. Bij “Normal” wordt het 2 kW element ingeschakeld en bij “Mash” het 500 Watt element. Doordat
het 2 kW element veel meer power heeft gaat de opwarming veel sneller. Alles werkte uitstekend. De pomp lijkt sterk genoeg en het verwarmen van 10 liter water van 15 naar 60 graden was binnen 10 minuten gepiept.

Eerste keer brouwen met de Grainfather (6-11-2016)

Voor de eerste keer brouwen met de Grainfather heb ik het eerste bier van onze cursus gekozen
(Tripel). Het inmaischen ging behoorlijk vlot: Grainfather vullen met 11 liter kraanwater, de
thermostaat op 65 graden zetten, de schakelaar op “Normal” en wachten maar. Na een minuut of 10 was deze temperatuur bereikt en kon het graan erin. Daarna heb ik het graan gestort (3400 gram) en goed geroerd om klonten te verwijderen. De temperatuur was toen gedaald naar 55 graden. Dan de geperforeerde dekplaat in de graankoker duwen tot er net wat water boven staat, deksel erop en de retourarm op de pijp schroeven. Het systeem is compact, warmt snel op, en heeft een eenvoudige bediening. Hooguit een over of undershoot van 1 graad op het display te zien. Opwarmen tussen de maisch stappen is ook steeds vlot door het 2kW
element.

Maischen

Je kunt het beslag tien minuten laten staan (zonder verwarming) voordat je de pomp aanzet om te zorgen voor de zetting van een goed filterbed, maar dat heb ik niet gedaan. Ik heb na het plaatsen van de geperforeerde dekplaat direct de pomp aangezet, de verwarming op “Normal” laten staan en de verwarming omgeschakeld naar de stand “Mash” toen de temperatuur weer dichtbij 65 graden kwam. De pomp werkt stil, regelmatig en met een mooie snelheid. Leuk om het proces te volgen van het klaren van de wort tijdens de achtereenvolgende maischstappen. De stand “Mash” op de schakelaar beneden aan de Grainfather gebruik je om het beslag op de juiste temperatuur te houden tijdens een maischstap. Bij deze stand schiet de temperatuur niet door als de gewenste temperatuur is bereikt en het element wordt uitgeschakeld. Bij het
opwarmen naar een volgende temperatuurstap of bij het opwarmen naar koken en bij het koken zelf gebruik je de “Normal” stand. Het werkt allemaal vlekkeloos. Wil je naar een volgende temperatuurstap, dan verhoog je de doeltemperatuur op de thermostaat, zet de schakelaar op “Normal” en als de doeltemperatuur is bereikt zet je hem op “Mash”. Je moet dus wel zelf bijhouden hoe lang de stap loopt en op tijd de temperatuur bijstellen. Met een goede timer werkt dit allemaal prima en onlangs heeft Grainfather een nieuwe controller op de markt gebracht waarin je alle maischstappen via een app in de controller vooraf kunt inprogrammeren, zodat de maischstappen volledig automatisch afgewerkt worden. Ik heb deze regelunit nog niet aangeschaft (kost ongeveer 125 Euro) en moet dus iedere maischstap
handmatig op mijn controller instellen, maar dat is niet echt een probleem. De temperatuurstappen worden keurig doorlopen en de wort wordt steeds helderder doordat de Grainfather de wort continu rondpompt over het graanbed. Aan het eind van het maischen is de wort dan ook behoorlijk helder.

Filteren en spoelen

Na het uitmaischen bij 78 graden moet je de binnenketel (moutcylinder) uit de ketel tillen, een kwartslag draaien en vastzetten op de ketel. Dit gaat zeer eenvoudig, kost geen enkele moeite, en hij blijft mooi stabiel op de draagnokken aan de bovenkant van de ketel staan. De wort loopt dan in de ketel. Als het vloeistofniveau daalt, duw je de bovenste dekplaat tot op het graanbed en kun je gaan spoelen. Tijdens de laatste maischstap heb ik 6 liter spoelwater opgewarmd tot 80 graden. Het spoelen gaat vlot, een teken van een niet dichtgeslagen filterbed en dat is een goed teken met deze hoeveelheid mout in de stort. Tijdens het spoelen heb ik de verwarming aangezet op stand “Normal” om de wort op te warmen tot het kookpunt. Het filteren en spoelen verliep van een leien dakje. Aan het begin van het koken had ik precies de geplande 16½ liter wort in de ketel. Na het spoelen heb ik de geperforeerde topplaat van de moutkorf gehaald en de mout bekeken en gevoeld. Geen kraters, kanalen of instortingen, inhoud van korrels mooi opgelost. Volgens mij een egale maisching.

Koken

Nadat de wort uit het filterbed is gedruppeld verwijder je de moutpijp. Ik heb het deksel op de ketel gezet, totdat de wort ging koken. Na 10 – 12 minuten werd de kooktemperatuur bereikt. Daarna moet de wort nog 60 minuten koken, met de deksel eraf. Aanbevolen wordt om als de wort bijna gaat koken het schuim in de wort te roeren om overkoken te voorkomen, maar ik schep dat schuim liever af. Het bevat veel gestolde eiwitten die je toch kwijt moet uit de wort het bier. Toen dit schuim was afgeschept, was er geen gevaar meer voor overkoken. Met het 2 kW element krijg je een mooie, rollende kook. Aan het eind van de kook heb ik de hop toegevoegd (16 gram Cascade) alsmede 5 gram koriander en 5 gram paradijszaad volgens het recept uit ons cursusboek. De Grainfather is voorzien van een droogkookbeveiliging. Bediening ervan om te resetten is wel wat onhandig, namelijk onderop de bodem. Dit zou een punt van
aandacht mogen zijn, bediening op de zijkant plaatsen. Maar dit is een handeling die men zelden of nooit hoeft uit te voeren. Als de beveiliging is geactiveerd, dan is er echt iets aan de hand geweest en is alle vloeistof verdampt en de rest aangekoekt.

Koelen

Na het koken plaats je het deksel op de ketel en zet de tegenstroomkoeler erop. Het deksel is van glas, dit is wel iets waar men voorzichtig mee moet omspringen. Ook omdat je het middels het aangebrachte gat moet optillen en ergens wegleggen. Ik zou liever iets zien wat onbreekbaar is, ietwat bolvormig en liefst doorzichtig genoeg om maischproces te volgen. De tegenstroomkoeler past er goed op en staat stabiel op antislipvoetjes op de ietwat bolle deksel. Het schuift er niet van af, ook niet tijdens het rondpompen van het water of de wort. Ook niet bij een natte deksel is mijn ervaring. De meegeleverde slangen voor het koelwater zijn mooi blauw en rood, zodat je je niet kunt vergissen welke slang je moet aansluiten op de kraan. Uit oogpunt van veiligheid vind ik dit doordacht van de producent. Hiermee is er altijd zicht op warm en koud voor het juist aansluiten en een goede werking van de koeler. Ook heeft de Grainfather een kogelafsluiting op de omloopbuis vanaf de pomp. Hiermee voorkom je sproeien van hete wort mocht men de pomp nog aan hebben staan bij het demonteren van opzetstuk of tegenstroom koeler. Verschillende aansluitstukken worden meegeleverd, maar ik heb een
Gardena koppeling gebruikt om de blauwe slang op de kraan aan te sluiten. Ik heb eerst de hete wort ongeveer 10 minuten rondgepompt zonder te koelen en heb de wort weer teruggeleid in de kookketel zodat de binnenkant van de tegenstroomkoeler volledig steriel kan worden. Daarna heb ik de koeling aangezet terwijl ik de wort nog steeds bleef terugleiden in de kookketel, totdat binnenin de ketel een temperatuur van ongeveer 40 graden was bereikt. Het hete koelwater heb ik opgevangen in een grote emmer om te gebruiken voor het schoonmaken. Toen de wort 40 graden was heb ik de uitgaande slang met de wort in mijn gistvat gehangen om de gekoelde wort in op te vangen. Deze kwam toen met 19 graden uit de koeler. Je moet oppassen om niet te hard te koelen want de vergistingstemperatuur moet niet te laag starten. Gelukkig kun je de stroomsnelheid van de wort goed inregelen tijdens het koelen met een kraantje aan de toevoerpijp aan de zijkant van de Grainfather. Ook het reinigen ging vlot door gebruik te maken van de pomp en compactheid van alles. De moutkorf is goed hanteerbaar en het uitspoelen van de kookketel ook, mede door de pompfunctie.
Ik heb bij de tegenstroomkoeler twee puntjes van kritiek: de slang waar de wort uit komt vind ik te kort. Het gistvat moet redelijk dicht tegen de Grainfather kunnen staan, anders haal je het niet. Het tweede kritiekpunt is dat de koeler geen ingebouwde thermometer heeft, zodat je met een externe thermometer moet klooien om de temperatuur van het uitstromende wort te meten. Dat had handiger gekund.

Schoonmaken

Aan het eind van het leegpompen van de ketel kan je hem wat schuin houden zodat al de wort eruit gepompt wordt. Wat er dan nog in de ketel achterblijft is hoogstens een kwart tot een halve liter. Meer had er ook niet uit gekund, want er ligt een laagje eiwitten onderin de ketel.
Ik had uiteindelijk iets meer dan 10 liter in mijn gistvat zitten. Daar heb ik een zakje (11½ gram) Safbrew T-58 gist aan toegevoegd en het vat bij 20 graden opgeslagen. De tweede dag begint het al aardig door het waterslot te borrelen, dus de vergisting was goed op gang gekomen.
De ketel kan je eenvoudig leeggieten in de afvoef of het toilet. Daarna heb ik hem gevuld met heet water met afwasmiddel om hem met een zachte spons schoon te soppen. Dat ging allemaal prima. Ik had wel wat eiwit resten op de bodem van de ketel waaronder het verwarmingselement zit, maar dat was zo weg. Na het soppen heb ik de Grainfather weer leeggegoten en nagespoeld met heet water. Daarna heb ik 10 liter heet water in de ketel gedaan en Puro Oxy toegevoegd. Vervolgens de pomp, toevoerpijp en tegenstroomkoeler ongeveer 10 minuten doorgespoeld met het pompsysteem. Dit gaat gewoon automatisch; je hoeft er niet bij te blijven. Dan de Grainfather weer leeggegoten, gevuld met wederom 10 liter water en nog 5
minuten alles doorgespoeld. Daarna leeggegoten en alles afgedroogd. Het schoonmaken ging prima zo en nam niet veel tijd in beslag.

Oordeel

De hele brouwdag, inclusief schoonmaken nam 4,5 – 5 uur in beslag. Dat zit vooral in de snelle opwarmtijden tijdens het maischen en naar het koken toe. In mijn Grainfather zit geen geavanceerde controller waardoor je niet een heel maischschema in kunt programmeren, maar dat vind ik persoonlijk geen nadeel. Mocht je dat wel willen dan kan je die nu wel aanschaffen, maar ik hou ervan om tijdens het hele brouwproces met mijn neus er bovenop te zitten.
Tijdens het brouwen heb je zo flexibiliteit, waardoor je een temperatuurstap kunt verlengen of verkorten. Dat heb je niet als alles van tevoren al ingeprogrammeerd is. De thermostaat werkt naar behoren en op de “Mash” stand heb ik geen temperatuuruitschieters gezien. Hij houdt het beslag heel goed op de ingestelde temperatuur, zodat je er geen omkijken naar hebt. De wort wordt kraakhelder wat aangeeft dat de filtering goed verloopt.
Filteren en spoelen op de Grainfather manier werkt prima. Het filterbed is niet dichtgeslagen. Enige zorg heb ik wel over de zuurstofopname van de hete wort omdat de wort in de kookketel klettert bij het begin van het spoelen, maar er zijn wetenschappelijke aanwijzingen dat zuurstofopname van hete wort niet veel effect heeft op de kwaliteit van het bier. We zullen het zien.
Koken van de wort doet de Grainfather prima. De wort kookt precies hevig genoeg. Mooie rollende kook zonder dat de wort uit de ketel spat. De hoeveelheid verdamping per uur is prima. Over de tegenstroomkoeler heb ik al mijn kritiekpunten gegeven. De Grainfather is goed doordacht, waardoor je er prettig en gemakkelijk mee kunt werken. Ik vond het in ieder geval een genot om mee te brouwen en er zullen nog vele brouwsels volgen. Het is vooral prettig om na het brouwen de spullen snel weer schoon en gebruiksklaar te hebben zonder al te veel
poespas. Heerlijk om zo bezig te zijn, hoofd leeg en fermentor vol. Het semiautomatische vond ik juist fijn om zodoende het proces nabij te volgen. Al met al ben ik heel blij met mijn aanwinst.

Op 20 november heb ik het bier gebotteld. Het SG was 1022 en ik detecteer geen negatieve smaakeffecten. Op 2 januari heb ik het eerste flesje opengetrokken en het bier is bijzonder lekker geworden. Het is een aangename, niet al te hoppige tripel geworden (bitterheid ~ 26 EBU) met ongeveer 7½% alcohol.